Otoczenie zewnętrzne w krajach bałtyckich i na Ukrainie

Litwa

W III kwartale 2021 roku odnotowano wzrost odsezonowanego PKB o 6,0% r/r. Oczekuje się, że dobre wyniki rozwoju gospodarczego, korzystna perspektywa gospodarcza Unii Europejskiej, zwiększony odsetek osób, które uzyskały odporność sugerują, że wzrost gospodarczy utrzyma się w średnim okresie.

Sytuacja na rynku pracy w 2021 roku uległa poprawie. Po zniesieniu kwarantanny w kraju i złagodzeniu ograniczeń w kontaktach, w III kwartale na rynek pracy weszła większa liczba osób, w związku z czym wzrosła aktywność zawodowa i zatrudnienie napędzane silnym popytem na pracę, podczas gdy bezrobocie spadło. Sektorem najbardziej sprzyjającym wzrostowi zatrudnienia w pierwszych trzech kwartałach była produkcja przemysłowa. Wzrost zatrudnienia zbliżył ogólnokrajową stopę bezrobocia do poziomu sprzed pandemii. Według danych Labour Force Survey opublikowanych przez Litewski Urząd Statystyczny, w III kwartale 2021 roku stopa bezrobocia w kraju wyniosła 6,7%. Z problemem niedoboru kadr borykał się zarówno sektor prywatny, jak i publiczny. Liczba i poziom wakatów na poziomie krajowym jest najwyższa od I kwartału 2008 roku. Jednocześnie zwiększony niedobór siły roboczej może zwiększyć presję płacową i przyczynić się do powstania czynników ograniczających rozwój produkcji.

Korzystna sytuacja gospodarcza i silny popyt na pracę stymulowały wzrost płac. Płace rosły w tym samym tempie zarówno w sektorze prywatnym, jak i publicznym. Roczny wzrost wynagrodzeń odnotowano we wszystkich rodzajach działalności gospodarczej, w tym w sektorze zakwaterowania i gastronomii, rekreacji a także działalności detalicznej najbardziej dotkniętej pandemią, gdzie wynagrodzenia rosły w tempie dwucyfrowym. Wzrost płac był napędzany przez szereg czynników, m.in. korzystny rozwój gospodarczy, zdolność biznesu do dostosowania działalności do warunków pandemii i kwarantanny w krótkim czasie, silny wzrost podaży wolnych miejsc pracy i niedobór wykwalifikowanych pracowników odpowiadających potrzebom rynku pracy, rządowe działania wspierające stymulowanie popytu krajowego, minimalne miesięczne wynagrodzenie zwiększone o 5,8 %.

Stale rosnąca w ciągu roku inflacja osiągnęła w grudniu poziom 10,7%. Wzrost inflacji odzwierciedla wzrost cen energii oraz zakłócenia w dostawach surowców i towarów. Oczekuje się, że głównym czynnikiem inflacji pozostanie wzrost cen importowanych surowców energetycznych, jeśli ich ceny ustabilizują się, inflacja powinna ulec wyhamowaniu nie tylko ze względu na korzystniejszy rozwój cen towarów energetycznych (paliwa transportowe, energia cieplna), ale także w wyniku zmniejszającej się presji cen energii na koszty wytworzenia towarów i usług.

Rok 2021 był korzystny dla eksporterów. Na wzrost eksportu towarów wpływ miała przede wszystkim produkcja przemysłu chemicznego, która stanowi 14,9% całkowitego litewskiego eksportu towarów. Na wzrost eksportu Litwy wpłynęło także ożywienie popytu na produkty ropopochodne oraz silny wzrost światowych cen ropy, co doprowadziło do szybkiego wzrostu eksportu produktów mineralnych.

Łotwa

W III kwartale 2021 roku PKB wzrósł o 5,1% r/r (dane odsezonowane), pokonując kryzys znacznie szybciej niż oczekiwano na początku roku. Zapewniła to korzystna sytuacja na rynkach zewnętrznych, a także szeroko zakrojone środki wsparcia gospodarczego, chroniące przedsiębiorstwa i miejsca pracy oraz zapewniające wsparcie najbardziej dotkniętym kryzysem grupom ludności. Jednak w IV kwartale, wraz z szybkim rozprzestrzenianiem się pandemii COVID-19 i nowymi ograniczeniami nałożonymi na początku października, wzrost gospodarczy ponownie spowolnił, a ryzyko pogorszenia koniunktury znacznie wzrosło.

Od strony sektorowej, największy pozytywny wpływ na wzrost gospodarczy Łotwy w pierwszych trzech kwartałach 2021 roku miały handel, ochrona zdrowia i opieka społeczna, jak również produkcja. Z kolei spadki odnotowano w rolnictwie i budownictwie. Sektor zakwaterowania i usług gastronomicznych, który najbardziej ucierpiał z powodu restrykcji nałożonych w celu ograniczenia rozprzestrzeniania się pandemii COVID-19, odnotował spadek o 12,2% w pierwszych trzech kwartałach roku, jednocześnie sztuka, rozrywka i rekreacja spadły o 10,4%. Kluczową rolę w ożywieniu gospodarczym odegrał wzrost konsumpcji prywatnej o 4,6%, napędzany stopniowym łagodzeniem i znoszeniem ograniczeń związanych z pandemią COVID-19, a także wsparciem dla przedsiębiorstw i gospodarstw domowych dotkniętych kryzysem. Spożycie publiczne również silnie rosło, wzrastając o 4,9% w pierwszych trzech kwartałach roku, a inwestycje o 4,9%.

W 2021 roku ceny konsumpcyjne rosły systematycznie. Roczna inflacja w wyniosła w grudniu 7,9%, i była najwyższa od kwietnia 2009 roku. Gwałtowny wzrost cen wynikał głównie z niedoborów energii, cena energii elektrycznej w Łotwie była o 32,7% wyższa niż w analogicznym okresie roku poprzedniego. Ceny gazu i paliw wzrosły odpowiednio o 40,4% i 30,3%. O przyszłej dynamice inflacji będą natomiast decydować zmiany cen surowców, w szczególności cen energii na światowych giełdach, a także sytuacja związana z rozprzestrzenianiem się wirusa COVID-19.

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto, które w 2020 roku wzrosło o 6,2%, pomimo kryzysu związanego z pandemią COVID-19, w 2021 roku, kiedy duża liczba osób o niskich zarobkach zwolniła się, a płaca minimalna wzrosła do 500 euro, wzrastało jeszcze szybciej. W I kwartale 2021 roku przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto wzrosło o 9,5% w porównaniu do analogicznego kwartału roku poprzedniego, w II kwartale wzrosło o 10,2% a w III kwartale o 10,4%. W 2021 roku na zmiany przeciętnych wynagrodzeń istotny wpływ miały nie tylko zmiany wynagrodzeń pracowników, ale także zmiany strukturalne na rynku pracy – rozwój start-upów i zamknięcia oraz zmiany liczby pracowników.

Estonia

Tempo wychodzenia z kryzysu w Estonii było jednym z najszybszych w Europie, ale dotychczasowy dynamiczny wzrost uległ osłabieniu. W III kwartale 2021 roku roczne tempo wzrostu PKB Estonii ukształtowało się na poziomie 8,6%. Jednocześnie, prognoza gospodarcza Banku Estonii przewiduje, że wzrost ten w kolejnym roku zwolni poniżej 3%. Oczekuje się, że dalszy wzrost w gospodarcze będzie trudniejszy do osiągnięcia, a tempo wzrostu gospodarki zmniejszy wyjątkowo wysoka inflacja. Sektory, które najbardziej ucierpiały z powodu ograniczeń wdrożonych w związku z pandemią COVID-19, w szczególności turystyka, wypoczynek oraz usługi noclegowe i gastronomiczne, jeszcze nie powróciły do sytuacji sprzed pandemii, ale większość gałęzi gospodarki radzi sobie dobrze.

Wskaźnik cen konsumpcyjnych wyniósł w skali roku 12,0%. Inflacja w grudniu była najwyższa od 20 lat. Połowa całkowitego wzrostu cen w koszyku konsumenckim pochodziła z energii, ceny energii elektrycznej i gazu były w grudniu o ponad 120% wyższe niż rok wcześniej. Oczekuje się, że przeniesienie kosztów energii na końcowe ceny innych towarów i usług będzie napędzać inflację w kolejnych miesiącach.

Stopa bezrobocia wyniosła na koniec 2021 roku 6,2% rejestrując spadek o 0,8 p.p. w stosunku do grudnia 2020 roku.

Ukraina 

Dzięki wysokiemu popytowi wewnętrznemu w 2021 roku, w Ukrainie trwało stopniowe ożywienie gospodarki.

W IІІ kwartale 2021 roku PKB Ukrainy wzrósł o 2,7%. Wzrost gospodarczy w III kwartale wynikał przede wszystkim ze stabilnego popytu konsumpcyjnego i był ograniczany przez ujemny wkład eksportu netto. Konsumpcja prywatna w Ukrainie w okresie dziewięciu miesięcy 2021 roku stanowiła 72,4% nominalnego PKB.

We wrześniu 2021 roku roczny wskaźnik inflacji wyniósł 7,5%. Stabilny popyt konsumpcyjny, rosnące koszty produkcji oraz wysokie światowe ceny surowców pozostały głównymi czynnikami przyspieszającymi wzrost wskaźnika cen konsumpcyjnych.

Poziom bezrobocia w IІІ kwartale 2021 roku ukształtował się na poziomie 9,1%.

Po dziewięciu miesiącach 2021 roku odnotowano deficyt handlu zagranicznego towarami i usługami (1,2 mld USD). Jego wartość była jednakże na niższym poziomie niż przed rokiem z uwagi na bardziej dynamiczny wzrost eksportu towarów w porównaniu z importem.