Regulacje dotyczące rynku ubezpieczeń i rynków finansowych w Polsce

Biorąc pod uwagę regulacje dotyczące rynku ubezpieczeniowego i rynków finansowych w Polsce, które zostały przyjęte w 2021 roku, wyraźnie widać rosnącą wagę, jaką Unia Europejska przykłada do zrównoważonego rozwoju.

Od 1 stycznia 2022 roku stosuje się, co do zasady, Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 z 18 czerwca 2020 roku w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje („taksonomia”). Rozporządzenie określa kryteria, w oparciu o które będzie można budować „zielone” produkty finansowe. Wprowadza również konieczność używania w informacjach o oferowanych produktach oznaczeń, które wskazują, czy mamy do czynienia z produktem uwzględniającym taksonomię, czy też nie. Ponadto przedsiębiorstwo podlegające obowiązkowi publikowania informacji niefinansowych będzie zawierać w swoim oświadczeniu na temat informacji niefinansowych lub w skonsolidowanym oświadczeniu na temat informacji niefinansowych informacje na temat tego, w jaki sposób i w jakim stopniu działalność tego przedsiębiorstwa jest związana z działalnością gospodarczą, która kwalifikuje się jako zrównoważona środowiskowo.

1 stycznia 2022 roku weszły w życie również akty delegowane do taksononomii:

• rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2021/2178 uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 przez sprecyzowanie treści i prezentacji informacji dotyczących zrównoważonej środowiskowo działalności gospodarczej, które mają być ujawniane przez przedsiębiorstwa podlegające art. 19a lub 29a dyrektywy 2013/34/UE, oraz określenie metody spełnienia tego obowiązku ujawniania informacji;
• rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2021/2139 uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 poprzez ustanowienie technicznych kryteriów kwalifikacji służących określeniu warunków, na jakich dana działalność gospodarcza kwalifikuje się jako wnosząca istotny wkład w łagodzenie zmian klimatu lub w adaptację do zmian klimatu, a także określeniu, czy ta działalność gospodarcza nie wyrządza poważnych szkód względem żadnego z pozostałych celów środowiskowych.

2 sierpnia 2022 roku wchodzą natomiast w życie zmiany w:

• rozporządzeniu delegowanym (UE) 2015/35 uzupełniającym dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/138/WE w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (Wypłacalność II). Zgodnie ze zmianami zakłady ubezpieczeń będą musiały m.in. odzwierciedlić ryzyka dla zrównoważonego rozwoju w systemie zarządzania. Funkcja zarządzania ryzykiem zobowiązana będzie do identyfikacji i oceny ryzyk dla zrównoważonego rozwoju, natomiast funkcja aktuarialna będzie musiała uwzględniać ryzyko dla zrównoważonego rozwoju w ocenie niepewności związanej z szacunkami dokonanymi przy obliczaniu rezerw techniczno-ubezpieczeniowych;
• rozporządzeniu delegowanym Komisji (UE) 2017/2358 uzupełniającym dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/97 w odniesieniu do wymogów w zakresie nadzoru nad produktem i zarządzania nim dla zakładów ubezpieczeń i dystrybutorów ubezpieczeń. Zmiany polegają m.in. na testowaniu produktu w zakresie tego, czy odpowiada celom zrównoważonego rozwoju klienta z grupy docelowej;
• rozporządzeniu delegowanym Komisji (UE) 2017/2359 uzupełniającym dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/97 w odniesieniu do wymogów informacyjnych i zasad prowadzenia działalności mających zastosowanie do dystrybucji ubezpieczeniowych produktów inwestycyjnych. W tym przypadku zmiany obejmują m.in. pozyskanie informacji od klienta pozwalających ocenić, czy produkt spełnia jego preferencje w zakresie zrównoważonego rozwoju oraz oferowanie produktu odpowiadającego preferencjom klienta w zakresie zrównoważonego rozwoju.

Wśród regulacji krajowych, które będą miały wpływ na rynek ubezpieczeniowy, istotna jest zmiana Kodeksu cywilnego, która weszła w życie 19 września 2021 roku. Przewiduje ona możliwość przyznania zadośćuczynienia pieniężnego najbliższym członkom rodziny poszkodowanego, w razie ciężkiego i trwałego uszkodzenia jego ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, skutkującego niemożnością nawiązania lub kontynuowania więzi rodzinnej. Nowelizacja ma na celu, zgodnie z jej uzasadnieniem, usunąć rozbieżności w orzecznictwie sądowym w sprawach o zadośćuczynienie najbliższym członkom rodziny poszkodowanego za krzywdę w postaci zerwanej więzi rodzinnej. Przyjęte rozwiązanie ma zastosowanie również do zdarzeń powstałych przed wejściem w życie nowelizacji, co skutkować może dodatkowymi roszczeniami kierowanymi do zakładów ubezpieczeń przez najbliższych członków rodzin poszkodowanych.

Istotne zmiany dla kierowców przyniosła nowelizacja ustawy Prawo o ruchu drogowym, która weszła w życie 1 stycznia 2022 roku. Wśród wprowadzonych zmian wymienić należy możliwość powiązania przez zakłady ubezpieczeń wysokości stawek ubezpieczeń komunikacyjnych z rodzajem popełnionych przez kierowcę wykroczeń lub przestępstw stanowiących naruszenia przepisów ruchu drogowego oraz przypisanych im punktów karnych. Zmiana ta wejdzie w życie 16 czerwca 2022 roku i może, wraz z wyższymi stawkami mandatów, wpłynąć pozytywnie na bezpieczeństwo ruchu drogowego a tym samym zmniejszenie wysokości odszkodowań wypłacanych przez zakłady ubezpieczeń. Natomiast 31 stycznia 2022 roku weszła w życie zmiana Prawa o ruchu drogowym przewidująca możliwość czasowego wycofania z ruchu uszkodzonego samochodu osobowego (na okres od 3 do 12 miesięcy). Zmiana ta może spowodować zwiększenie liczby wniosków o proporcjonalne obniżenie składki za ubezpieczenie OC za okres czasowego wycofania z ruchu uszkodzonego pojazdu.

5 października 2021 roku weszła w życie ustawa z 18 listopada 2020 roku o doręczeniach elektronicznych. Ma ona związek z postępującą informatyzacją, która obejmuje również wymianę korespondencji. Zgodnie z treścią wprowadzanych przepisów spółki z grupy PZU zobowiązane są do utworzenia adresu do doręczeń elektronicznych, który to adres zostanie wpisany do bazy adresów elektronicznych, prowadzonego przez ministra właściwego do spraw informatyzacji.

1 stycznia 2022 roku weszła w życie decyzja KNF z 15 lipca 2021 roku w przedmiocie zakazów wprowadzania do obrotu, dystrybucji i sprzedaży ubezpieczeniowych produktów inwestycyjnych – umów ubezpieczenia na życie, jeżeli są związane z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (interwencja produktowa). Decyzja ta wprowadziła m.in. zakaz wprowadzania do obrotu, dystrybucji i sprzedaży umów ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (umowy ubezpieczenia z UFK), dla których średni zwrot jest niższy niż 50% stopy procentowej dla określonego w decyzji okresu według odpowiedniej struktury terminowej stopy wolnej od ryzyka. Interwencja produktowa nie ma zastosowania do przystępowania do ubezpieczeń grupowych zawartych przed 1 stycznia 2022 roku oraz nie dotyczy Pracowniczych Planów Kapitałowych, Pracowniczych Programów Emerytalnych, Indywidualnych Kont Zabezpieczenia Emerytalnego, Indywidualnych Kont Emerytalnych.

Wybrane orzeczenia Sądu Najwyższego mające wpływ na działalność ubezpieczeniową 

• Wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z 26 stycznia 2021 roku (sygn. I ACa 461/19), w którym sąd orzekł, iż w przypadku naruszenia więzi emocjonalnych pomiędzy członkami rodziny w taki sposób, iż dochodzi jedynie do zmiany lub pogorszenia tych więzi, osobie najbliższej poszkodowanego, doznającej z tego powodu poczucia krzywdy roszczenie o zadośćuczynienie nie przysługuje;
• Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 11 czerwca 2021 roku (sygn. VI ACa 101/20), w którym sąd wypowiedział się w zakresie wymagalności roszczeń z tytułu zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę;
• Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 2 czerwca 2021 roku (sygn. I ACa 377/20) w zakresie zadośćuczynienia i odszkodowania na rzecz partnera życiowego, zgodnie z którym pojęcia rodziny nie można ograniczać jedynie do małżonka, wstępnych, zstępnych i powinowatych. Również kilkuletni konkubinat, w którym zaspokajane były zarówno potrzeby materialne, jak i emocjonalne konkubentów, aspiracje do samorealizacji i poczucia bezpieczeństwa, należy uznać za rodzinę.